Занятийын эртымыже.

Ныжыл марий сем йонга.Марий кундем нерген, Марий Элын сылне пуртусшо нерген слайд-влак почылтыт. Сцене шенгелне кум сорастарыме устел шога. (3 станций). 1-ше станций «Торъял мландын сылнымут мурызыжо-влак» маналтеш. 2-шо станций – «Кумдан палыме артист-влак». 3-шо станций – «Ме нунын дене кугешнена. Совет Союз Герой- влакын лумышт чоныштына ила».

Сцене покшелне 3 вудышо да 3 тунемше шогат.

1. «Марий Элем – шочмо верем»

1-ше вудышо:

Кайыкат шке пыжашым мокта, маныт. А айдемыже нерген мом ойлаш?

1-ше тунемше (почеламутым лудеш)

Пыжаш деч посна ок шоч кайык

Энер ок лий сер деч посна.

Кеч-кушто ом лий, куш ом кае,

Эн шерге элемже гына.

2-шо вудышо:

-Йоча-влак, те кузе шонеда, мо тугай шочмо вер, шочмо кундем?

1-ше йоча: шочмо вер – тиде мыйын портем, мыйын суртем.

2-шо йоча: шочмо вер – тиде мыйын ялем.

2-шо вудышо: чын, йоча-влак, шочмо вер – тиде мемнан суртна, кушто ме илена, тиде мемнан ялна, мемнан элна.

2-шо тунемше:    

- Марий Кундем! О шочмо вер!

Мылам улат нимо деч шерге!

Туняште ок йом илыш шер,

Ок мондо тыйым ныжыл эргыч.

Марий Кундем ! О шочмо вер!

3-шо вудышо:

- Кузе шке шочмо элым йораташ да тудын дене кугешнаш огыл. Ерже, энерже, олыклаже, чодыраже – чылажат чоным куандара.

(Йоча-влак шогалыт да баян почеш мурым мурат (Мотор, йораталме марий кундемна…)

Ужар чодыра ден Элнет серыштет

Ужар чодыра ден Элнет серыштет

Ужар сывынла леведалтын шогет.

Мотор йораталме Марий кундемна,

Ме тыйым моктен мурена!

1-ше вудышо:

-Марий Эл – тиде мемнан шочмо вер. Картыш ончымо годым мемнан республикна южо енлан шинчашкыжат ок перне

3-шо тунемше:

- Марий Элем, кугу тунян картлаште

От нал ваштар лышташ гай верымат,

Но тый улат эртак мемнан шумнаште

Пеледыш гай мотор, рвезак улат.

(Йоча-влак «Марий Эл» мурым мурат. Мутшо  С.Николаевын, семже  М.Якубовичын).
Кажнын сай шочмо вер.
Мландыжат, калыкшат.
Марий Эл, Марий Эл,
Мурена ме тылат.
Припев:
Той пасу, канде ер. Стройка серыпле туе. Шонанпыл деч чевер Марий Эл пуртус.

Олык лапыш волет,
У бульварыш лектат. Тевыс тыйын элет –
Чон шепкат.
Олан тулжо чевер, Нурын семже поян. Марий Эл, Марий Эл, Пеледалт тый виян.

Припев:
(Йошкар-Ола нерген слайд-влак вашталтыт)
2-шо вудышо:

Йошкар-Ола – Марий Элын рудолаже. Кызытсе ола олмышто ожно пич чодыра гужлен шоген. 1584 ийыште Федор Иоаннович кугыжан шудымыж почеш марий мланде покшелне Царёв град на Кокшаге олам чонаш туналыныт.
Варажым тудым Царевококшайск маныныт. 1919 ий гыч 1927 ий марте Краснококшайск лумденыт. 1927 ий гыч кызытсе жап марте Йошкар-Ола маныт.

1-ше тунемше:

Мотор ола кумда туня умбалне
Тужем тусан, тужем луман гынат,
Тый эн сорал улат,
Тый эн вучен ужат.
Моткоч марий луман
Йошкар - Ола.
2-шо тунемше:

Йошкар-Ола – марий кундемын онжо,

Эн волгыдо, мотор ола.

Чылалан почмо тудын чонжо,

Марла йонга – Йошкар-Ола.

С. Вишневский

(«Шочмо мланде» муро йонгалтеш)

2. Станций дене шымлымаш паша «Торъял кундем – талант памаш»

Тунемше-влак ден кок вудышо эркын залыш шинчыт. Экраныште «У Торъял кундем – талант памаш» луман слайд почылтеш. Пурла могырышто эпиграф «Шочыктен мыйым торъял мланде»

(У Торъял кундемын пуртус фото-слайд вашталтыт)

Сценыште кум устел шога. Кажне устел коклаште кок тунемше гыч шичат. 1-ше устембалне поэт ден писатель-влакын портретышт уло. 2-што – артист- влакын, 3-што – Совет Союз герой-влакын портретышт.

Вудышо:

-Шочмо-кушмо мланде – тиде лаштыра ото, шем кожла, кумда нур, яндар вÿд. Чонлан эн лишыл, ныжыл, шерге деч шерге вер-шöр, ава-ачан шокшо пыжаш гай суртшо – тидат шочмо вер. Шочмо кундем Родина мут дене кылдалтын. А кушеч тудо тÿналеш?

Илыме пöрт гыч, кудывечысе икымше йолтошкалтыш гыч, урем пече воктенысе ломбо гыч, тошкемысе шогышо кудыр йолван куэ гыч, мемнан У Торъял кундемна гыч…

Мемнан шкенан вер-шöрнат моткоч мотор, сылне, поян, пайдале ! Тыште ме шочмо мландын ямжым шижына. Тыгодым чоннат яндарештеш, пÿртÿсын ик изи ужашышкыже савырна. А пÿртÿс тудым виянда, тазалыкнам пенгыдемда, чон моторлыкнам сылнешта. Моктем шочмо верем! Моктем У Торъял кундемем! Кугешнем шочмо мландем дене. Мемнан У Торъял кундемна талантан ен-влаклан  пеш поян.

Таче мемнан мероприятийыште кум секций, кум станций пашам ышта.

1-ше станций «Торъял мландын сылнымут мурызыжо-влак» маналтеш. Тудо уста поэт ден писатель-влаклан полеклалтеш. (В. Иванов, В. Сапаев, Б. Данилов, В. Бояринова да т.м.)

2-шо станций – «Кумдан палыме артист-влак». Тыште кумдан палыме артист-влакын творческий корныштым шергал лектына.  (В. Домрачев, О. Кузьминых, И. Смирнов, С. Строганова, М. Романова)

3-шо станций – «Ме нунын дене кугешнена. Совет Союз герой-влакын лумышт чоныштына ила». Совет Союз Герой-влакын илыш-корныштым да суале пашаштым ончен лектына.  (М.В. Лебедев, Н.А. Леухин, Г.Ф. Бастраков, В.Ф. Загайнов, А.Н. Громов)

Йоча-влак шке изирак шымлыме пашашт дене палымым ыштат.

(Кажне секцийлан, станцийлан 5 мин. пуалтеш)

1. «Сылнымут лаштык» рубрике

Вудышо:

- Мемнан пайремыштына «Сылнымут лаштык» рубрике пашам ышта.

Марий мландынан, йылмынан сылнылыкшым самырык тунемше-влакат моктен возат. Садлан тиде сылнымут лаштыкна ончыклык самырык поэт-влаклан полеклалтеш.

(Йоча-влак  ныжыл марий сем почеш шке возымо почеламутыштым лудыт)

Любовь Прозорова

Марий Элем – шочмо верем.

Марий Элем – шочмо верем,

Илыш вийым тый пуэт.

Куш ом кае, кушто ом лий

Шумыштем эре илет.

Шочыктен мыйым Торъял мланде –

Шушпык мурмо вер-шорем.

Пуртусшат тыште пеш ямле

Кок энер йога эртен.

Чодыраже, тор пасужо,

Олык лапыш легылдем.

Яндар южым шулалталын,

Илыш вийым погалтем.

Шочмо мланде, ава мланде,

Тый гына кулат мылам!

Вуй умбалне кава канде,

Садлан улам мый пиалан!

Анастасия Ведерникова

Шочмо марий йылмем.

Шке шочмо йылме дечын шерге

Уке туняште нимоат.

Кеч кушто ом лий, куш ом кае

Марий мутем пеленемак.

Марий улмем ден кугешнем мый,

Марий мландем мокта мурат.

Шке шочмо мландын сылне семжым

Шум ден колам мый кеч куштат!

Пелед, тузлане, марий йылме!

Тый вуйын шого, ит йоралт!

Улат мылам нимо деч шерге, шочмо йылме.

Чаплане тые, куш, нолталт!

4. «Шочмо пуртусын ямже» сурет ончер.

Вудышо:

-Марий кундемнан ямжым мут да сем дене веле огыл, чия денат ончыкташ лиеш. Школыштына тунемше йоча-влак мемнам сылне суретышт дене куандарат. Айста ончерыш экскурсий дене миен толына.

(Чылан сурет-влакым ончат. Тиде жапыште марий сем почеш тунемше почеламутым лудеш).

Тунемше:

Шочмо мланде.

Теве тумо, теве корно,

Теве курык, теве ер.

Ер воктеке толын шордо,

Толын шордо пеш чевер!.

Ой, пеш сылне!

Ой, пеш ямле!

Шордо вудым подылеш.

Тиде мыйын шочмо мланде.

Шочмо мланде сылне пеш!

Тыште шордо, тыште рывыж,

Кайыквусо шуко пеш.

Шочмо мландым пале, эргым,

Чот йорате курымеш.

 И. Осмин.

5. Иктешлымаш мут

Вудышо:

-Кугешнен кертеш марий айдеме! Чарныде пелед шога тудын шочмо-кушмо кундемже. Ошкылеш шочмо элже мучко онар гай айдеме. Йырваш ончалын, тудо уло тунялан йукын кугешнен манеш:

- Тиде мыйын элем, Марий Элем, У Торъял кундемем!

Мый йоратем родной элемым,

Пеледше мландым, вудшымат.

Мый йоратем родной ялемым,

Сасканше садшым, нуржымат.

Мурат пеш сылнын кайык-влакше.

Чучеш ласкан вел шумланат.

Сур тополь-влакын лышташлаже

Шыман тарваныл йукланат.

Мый  йоратем пошкудо-влакым,
Ик ешла кушшо калыкем,

Чодыран вер-шорым, олык лапым

Шум кумыл нолтын пагалем.

Чыла йырваш ласкан ончалын,

Ырен тулла лекте шум ой:

Кузе элемже тузланалын!

Чыла вет лишыл да родной!

Аралена родной элнам ме,

Шкенан пиалым, эрыкнам.

Аралена, она чамане

Шкенан вийнам да илышнам!

В.Элмар