Марий кочкыш

6-шо классыште «Мемна ешыште пайрем» блокын 3-шо (кутыраш туныктымо текст дене пашам ыштымаш) урокшо

Урокын цельже: «Марий кочкыш» теме почеш кутырымаш навыкым вияҥдымаш.

Урокын задачыже-влак:

предметный

1. Образовательный: теме дене келшыше у мут-влак, конструкций-влак дене палдараш, нуным ойлымаште, предложенийыште кучылт  моштымашым вияҥдаш.

2. Развивающий: марий йÿк-влакым чын каласымашым вияҥдаш, кутырымо, колышт моштымо, сылнын лудмо навыкым вияҥден колтымаш.

3. Воспитывающий: тунемше-влакым кафеште шкем кучен мошташ; марий йылме деке шÿмаҥдаш

Метапредметный

Личностный:

тунемшым «Марий кочкыш» теме почеш мутланаш кумылжым почмаш; илышыште вашлиялтше проблемым лончылен моштымаш.марий йылмым кумылын тунемаш  кумыландаш.

Регулятивный: йолташ-влакын пашаштым да шке пашам аклен моштымаш.

Познавательный: Учебникыште упражнений-влакысе информаций дене пашам ыштен моштымаш. Ешартыш информацийым кучылт моштымаш.

Коммуникативный: Колышт моштымаш, умылымаш навыкым вияҥдаш; икте-весылан йодышым чын шынден да вашмутым чын пуэн моштымаш; тÿшка дене, коктын пашам ыштен моштымаш.

Кучылтмо материал: интерактивный доска, урок темылан келшыше книга выставке, дидактический материал,  «Марий йылме» 6 кл. учебный пособий

Речевой материал:

А) у мут-влак: йÿштö кочкыш, шокшо кочкыш, кÿэштме кочкыш, мелна, команмелна, туара, когыльо, подкогыльо, перемеч, салмамуно, сокта, пура, кочмем шуэш.

Б) ушештарымашлан: кочкаш, шÿр, пучымыш, кочкаш йöраташ, кинде, кол, олма, шöр, шоган, пареҥге

Кучылтшаш материал: «Марий йылме», 6-шо класс, кугыжаныш марий йылме дене учебный пособий (составитель-влак: Васенина О.Н., Рябинина Л.Н., Малинина Г.А.), интерактивный доска

Урок радам

I. Организационный ужаш.

1. Ончылмут

Улам мый вучымо уна

Йыргешке ÿстелторыштö.

«Мелнажым коч,- авам шуна, -

Тыгайым от му öрдыжтö».

Г.Ояр

2. Йылмым лывыртыме паша.

Туныктышо сÿрет - влакым (кинде, олма, шöр, шÿр, шоган, пареҥге, кол) очыкта, тунемше- влак лÿмдат.

II. Тÿҥ ужаш.

1.Текст дене пашам ыштымаш.

Марий калык кочкыш

Марий калыкын илышыже мо дене кылдалтын?

Марий калыкын илышыже ожнысек пӱртӱс дене кылдалтын, садлан тудын кочкышыштыжат чодыра поянлык шке палыжым коден.

Текстым лудына. Йодышлан вашмутым муына. Марий калык кочкыш – тиде мо?

Марий калык кочкыш – тиде кайыквусо, тӱрлӧ шудо, кушкыл, емыж, поҥго, кол.

Шошым марий-влак мом кочкыныт?

Шошым марий-влак тӱрлӧ шудым (нужым,  шинчаланшудым)  погеныт да шӱрым шолтеныт.  Тыгай шӱр витаминлан поян да тазалыклан пайдале лийын.

Кол да поҥго шӱрым марий-влак кунам кочкыныт? Шыл шÿрым кунам кочкыныт?

Кеҥежым да шыжым кол да поҥго шӱрым кочкыныт, вет марий

кундемыште эҥерыште тӱрлӧ-тӱрлӧ кол уло,  а чодыраште шуко поҥго

шочеш. Шыл шӱрым ожно телым веле кочкыныт, а кызыт – идалык мучко.

Марий-влак мом йӧратен кочкыт?

Марий-влак шуктымо ковыштам,  шинчалтыме поҥгым,  киярым йӧратен кочкыт.

Йоча-влак, могай шӧр да муно кочкышым паледа?

Шӧр да муно гыч кочкышат марий-влакын ӱстембалнышт чӱчкыдын лиеден: тӱрлӧ шӱраш гыч шӧр дене шолтымо пучымыш, подкогыльо, пулашкамуно, салмамуно, муно тувыртыш, туара да молат.

Кокымшо киндылан мом шотлат? Могай кочкышым ыштат?

Кокымшо киндылан ожнысек пареҥгым шотлат. Мом гына пареҥге гыч огыт ыште: когыльым, котлетым, мелнам, кышалым, перемечым. Тудым шолтат, кӱктат, коҥгаш кудалтат. 

Йоча-влак, пайремлан могай кочкышым ямдыленыт?

А пайремлан мом гына марий ÿдырамаш  ок кӱэшт:  шӱльӧ мелнам,  команмелнам, тӱрлӧ когыльым,  перемечым  (нӧшмӧ,  пареҥге, торык перемечым), эгерчым, ӱячам.

Оръеҥ ватын усталыкшым кузе тергеныт?

Тошто марийын йӱлаже почеш оръеҥ ватын усталыкшым мелнам кӱэштме дене тергеныт.

Кочкышым  ямдылыме годым марий-влак могай йӧным кучылтыныт?

Марий кочкыш йӱла диетын принципшылан келшен толеш. Емыж, саска, торык, шыл, поҥго, пареҥге белоклан, тӱрлӧ микроэлементлан, витаминлан поян. Адакшым марий-влак утларакшым кочкышым ямдылыме годым шолтымо да кӱктымӧ йӧным кучылтыныт.

Марий калык ко́чкыш-вла́кым ку́што тамле́н онча́ш лие́ш?

Мари́й ка́лык ко́чкышым Йошкар-Олаште «Сандал» кафе́ште тамле́н онча́ш лие́ш

Мутер:

оръеҥ вате - невестка  

2.Мутланымаш.- Йоча - влак, те марий кочкыш кафеште лийында? Йошкар - Олаште Пролетарский уремыште «Сандал» лÿман марий кочкыш кафе верланен. Тушко ме тендан дене миен савырнена. Мут толмашеш, «сандал»- марий шомак, рушлаже «розовый, алый» манмым ончыкта.

Меню

3. Инсцинировко. Классым икмыняр группылан шелаш. Кажныжлан менюм пуаш. Тунемше - влак кафен унашт лийыт. Официантын мутшым туныктышо лудеш. Тудо уна - влак деч «Мом кочнеда? Мом йÿнеда?» йодеш).

Официантын мутшо:

- Салам лийже! «Сандал» кафеш толмыланда - тау.

- Мом кочнеда?

- Мом йÿнеда?

- Кочкышда перкан лийже!

-Йоча-влак, кö повар лийнеже? Кö официант? А кö кочмывер директор? (Кö ресторанный бизнес дене пашам ыштынеже?)

III. У материалым пеҥгыдемдымаш.

1. Йодышлан вашеште.

А)Скажи, что хотелось бы тебе попробовать.

Мутлан, Мый команмелнам кочнем.

Б)«Сандал» кафеште могай марий кочкышым темлат?

2.Слог-влакым ушыза.

            мел                 меч

            пере                на

            ко                    де

            кин                  когыльо

            под                  гыльо

           сок                    та

3. Кÿлеш буквам шындыза.

Коман…елна, салма...уно, пер…меч, ме…на

4. Марий кочкышын рецептше. Текст дене паша.

Те команмелнам кӱэшнеда. Рецептым сайын палыде, тамле команмелнам кӱэшташ огеш лий,  сандене «Марий кочкыш» книгасе рецептым лудса.

«Команмелнам ышташ кум тӱрлӧ руашым ямдылыман. Кӱшыл ком руашлан 150 (шӱдӧ витле)  г шӱльӧ ложаш да 250 (кок шӱдӧ витле) г ӱмбал кӱлеш. Покшел ком руашлан 50 (витле)  г шӱльӧ ложаш, 100 (шӱдӧ) г ӱмбал да 150 (шӱдӧ витле)  г кӱчымӧ торык але кефир кӱлеш.  Ӱлыл ком руашлан 300 (кум шӱдӧ) г шыдаҥ ложаш да 3 - 4 (кум-ныл)  муно кӱлыт.

Мелнам кӱэштме деч кандаш шагат ончыч кӱшыл ком руашым ямдылыза:  шӱльӧ ложашым ӱмбал дене лугыза да шокшырак вереш шындыза.  Вара ӱлыл да покшел ком руашым ыштыза.  Руашыш шинчалым пышташ ида мондо. Шӱльӧ ложашда уке гын,  геркулесым налын кертыда. 

Мелнам кӱэшташ ӱлыл ком руаш дене тӱҥалза. 1,5-2 (иктат пеле -  кок)  мм кӱжгытан комым ыштыза да коҥгаш кӱэштса.  Вара тиде ком ӱмбалан покшел ком руашым шӱрыза да уэш коҥгаш шындыза.  Пытартышлан кокымшо ком ӱмбалан кӱшыл ком руашым пыштыза да угыч кӱэштса.  Ямде мелнам ӱй дене сайын шӱрыза. Перкан лийже!»

5. Марла кузе йодман, эскерыза да ушеш кодыза.

Поро лийза, ик стакан вудым пуыза? – Будьте любезны, дайте стакан воды.

С удовольствием! -                                У́ло ку́мылын!

Было очень вкусно!                               Пеш та́мле ы́ле!

Не за что!                                                Нимола́н!

Пожалуйста!                                           Пожалуйста!

Большое спасибо!                                   Кугу́ та́у!

Спасибо!                                                  Та́у!

Благодарим вас за приглашение!          Ӱжмыланда́ та́у!

Простите!                                                 Нелеш ида нал!

IV. Шинчымашым иктешлымаш. 

Марий калык кочкыш - тиде могай кочкыш?

Йоча-влак, таче мом эше уым урокышто пален налда?

Предложенийым ешарыза!

Урокышто мыланем йöсö ыле …

Мый палем…

V. Мöҥгысö паша.

Марий калык кочкыш нерген каласкален мошташ.