Хәерле иртә, укучылар!

Бүген 13 нче октябрь, атнаның 4 нче көне, чираттагы уку дәресен

башлыйбыз.

-         Табигатьтә елның кайсы фасылы?

-         Көз.

-         Көзгә нинди сыйфатлар хас, Гөлия?

-         Бер карасаң, күктә болыт була,

Бер карасаң, тагы яктыра.

Көндезләрен бераз җылы була,

Ә кичләрен кинәт туңдыра.

Нинди генә булса да көз үзенчә матур.Шулай.Көз ул байлык,мул-

лык ае да.Кыр эшләре тәмамлана, бакчада эшләр төгәлләнә, соң өл-

герә торган балан, миләшләр баллана.

   “Миләшкәем” җыры (башкара В. Айгөл)

   -Әңгәмәбезне дәвам итәбез.

   Көзге эшләр тәмамлангач, авылларда, элегрәк инде, безнең әби-

бабаларыбыз заманында,туйлар,кунакка йөрүләр,кич утырулар башланып киткән.Ул бәйрәмнәрнең һәрберсенең үз кызыгы булган.

 Анда алар кызыклы сүзләр сөйләшкәннәр,табышмаклар әйтешкәннәр ,җырлар җырлашканнар һәм әкиятләр сөйләгәннәр.

Алар боларның барысын да үзләре иҗат иткәннәр.Һәм тора-бара

халык авыз иҗаты барлыкка килгән.Ул әдәби телдә фольклор дип атала.Тикмәгә генә халкыбызның бөек шагыйре Г.Тукай:”Халык зур ул,көчле ул,дәртле ул,моңлы ул,әдип ул,шагыйрь ул.“ димәгән.

    -Бүгенге дәрестә халык авыз иҗатының бер тармагы булган-әкиятләргә тукталып китәрбез.Темабыз:Класстан тыш уку.Татар халык әкиятләре.

    Әкиятләр белгәнебезчә,өч төркемгә бүленә:тылсымлы,көнкү-

реш (тормыш),хайваннар турындагы әкиятләр.

                 Укыган әкиятләрне искә төшерик.

-“Өч сорау“-тормыш-көнкүреш әкияте.

-“Гакыллы хәйлә хикәяте”-хайваннар турындагы әкият.

-“Унөч”-тылсымлы әкият.

-Әйдәгез хәзер “Каракош” әкиятен искә төшереп китик (Өлешләп сөйләү)

-Нинди әкияткә керде?

(Тылсымлы әкият)

-Әкиятнең ахыры ничек тәмамлана?

-Сүздә тора белү үзе бер матур гадәт.

-Әкиятләрдә яхшылык начарлыкны,дөреслек ялганны,матурлык ямьсезне,акыл акылсызлыкны җиңеп чыга.Халыктан чыккан гади кеше байны үзенең акыл-белеме белән таң калдыра.

     Әкиятләр безне тырыш,тәрбияле,тәртипле,хезмәт сөючән булырга өндиләр.Әкиятләр бу фикерне безгә турыдан-туры әйтмиләр,сүз барышында без аны үзебез аңлап алабыз.

      (Малайлар “Васыять”,ә кызлар “Өч кыз” әкиятен сәхнәләштереп

уйнап күрсәтәләр,фикерләрен әйтәләр,нәтиҗә чыгаралар.)

-физкультминутка (музыка астында төрле хәрәкәтләр ясыйлар)

                            “Әкиятне таны!” уены.

1) Миңа әти :”Тәмле аш кына ашап тор”,-дип әйткән иде,ди.

                        (“Васыять”)

2) “Ике сәгать унбиш минут барырсың,дүрт сәгать анда торырсың,ике сәгатьтә унбиш минут кайтырсың,-ди

                         (“Каракош”)

3) “Тарак калын урман була.”

                          (“Унөч”)

4) “Бара-бара үрдәккә озын колаклы бер куян очраган”

                 (“Сертотмас  үрдәк” Абдулла Алиш)

Абдулла Алиш-безнең якташыбыз,Муса Җәлил көрәштәше,ул балалар язучысы.Аның таланты әкият жанрында ачыла

-Аның тагын нинди әкиятләрен беләсез?

-“Куян кызы”,”Чукмар белән Тукмар” һәм башкалар.

Укучылар,әкиятләр халык тарафыннан гына иҗат ителмичә,аерым бер авторларныкы да бар икән.Мәсәлән,шагыйрә буларак билгеле апагыз Э.Шәрифуллинаныкы (китаплар күрсәтү)

-Татар халык әкиятләре булган кебек,башка милләт кешеләренең

дә әкиятләре бар икән.

                                         (әкиятләрне күрсәтү)

Тест:”Әкиятне таны”

1)”Кояш артыннан киткән тургай” И.Гази (хикәя)

2)”Җәйнең яшел аты” Р.Миңнуллин (шигырь)

3) Әлли-бәлли көйләрмен,

     Хикәятләр сөйләрмен,

     Сиңа теләк теләрмен,

     Бәхетле бул,диярмен. (Җыр)

4) Балага иң куәтле кеше –ата. (мәкаль)

5)Исе юк,төсе юк,аннан башка тормыш юк. (су)

                                                                      (Табышмак)

6)Борын-борын заманда бар иде,ди,ятим генә үскән бер егет.

                                                                           (Әкият)

Ә хәзер яңа табылган әкиятләрне туплаган “Әсирлектән кайткан әкиятләр” китабыннан  “Бай һәм нужа”әкиятен укып китәм (245 нче бит).

   Нужа-нужда (мохтаҗлык,ярлылык,михнәт,газап,авырлык)-сүзлек эше.

   Нәтиҗә:Ярлы егет байны кызык иткән.

       Безнең барыбызга да нужа күрмичә генә яшәргә язсын иде.Тырышып укыгыз,матур,сау-сәламәт балалар булып үсегез.

Бүгенге дәрестә актив катнаштыгыз(Билгеләр кую.)

   Өй эше:(сайлап алыгыз)

1)Берәр әкият сөйләргә өйрәнегез.

2)Әкият язып карагыз.

3)Үзегез яраткан әкияткә иллюстрация ясагыз.  Йомгаклау:Әкиятләр кешене канатландыра,өмет белән яшәргә өйрәтә,матурллыкны күрә белергә өнди.

                              Җыр “Матур булсын”